Διόνυσος
Ιούλιος 2018
ΥΠΗΡΕΤΕΙ ΑΡΑΓΕ Ο ‘’ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ’’ ΤΗΝ
ΑΝΑΓΚΗ ΜΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ (ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ-ΤΟΠΙΚΗ
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ);-ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ, ΟΠΩΣ ΠΡΟΩΘΕΙΤΑΙ.
(Γιάννη
Φωτάκη-Δημοτικού Συμβούλου)
Α Η σημασία των παρεμβάσεων για Αποκέντρωση
Οι παρεμβάσεις
για την ενδυνάμωση των θεσμών της Αυτοδιοίκησης, της Περιφερειακής Ανάπτυξης, του
Δημοκρατικού Προγραμματισμού, της παράλληλης μεταφοράς πόρων και αρμοδιοτήτων
από το Κέντρο στη Περιφέρεια και συγχρόνως της επιτελικής οργάνωσης και λειτουργίας του Κράτους,
παράλληλα με την εφαρμογή σε όλο το φάσμα των λειτουργιών της Διοίκησης των
Αρχών της αξιολόγησης και της Αξιοκρατίας καθώς και των νέων τεχνολογιών, αποτελούν
βαθειά τομή στο Διοικητικό σύστημα, αφού:
· Βοηθούν στην επίλυση των προβλημάτων στο κοντινότερο, στο πολίτη επίπεδο,
με διαφανέστερο τρόπο.
·
Απελευθερώνουν δημιουργικές δυνάμεις του τόπου.
·
Συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα του συστήματος.
Κατά την
διάρκεια του Μεταπολιτευτικού κύκλου και ιδιαίτερα μετά το 1981, οι παραπάνω θεσμοί,
κατέγραψαν σημαντική πρόοδο έδωσαν νέα ώθηση στην Ελληνική Περιφέρεια και δημιούργησαν όρους τοπικής
εξουσίας.
Παρ΄ όλα αυτά, παραμένουμε ακόμη ένα
από τα πιο συγκεντρωτικά κράτη στην Ευρώπη και πρέπει να διανυθεί μεγάλη απόσταση
για να διορθωθεί η κατάσταση.
Ειδικά στη μεταμνημονιακή Ελλάδα, όπου είναι ζητούμενο η προσέγγιση
λύσεων στα βασικά προβλήματα, για μια άλλη πορεία της Χώρας, απαγγιστρωμένης
από τις αιτίες που την οδήγησαν στη κρίση, τα ζητήματα που σχετίζονται με τους
παραπάνω θεσμούς, δηλ με αυτά του Διοικητικού συστήματος, είναι φυσικό να αποκτούν
ιδιαίτερη σημασία και προτεραιότητα.
Β. Άραγε υπηρετεί αυτές τις ανάγκες ο ‘’Κλεισθένης’’;
Σήμερα
η Κυβέρνηση προωθεί το σχέδιο Νόμου‘’Κλεισθένης’’.
Δυστυχώς
το σχέδιο αυτό δεν αποτελεί ουσιαστική μεταρρύθμιση και δεν ανταποκρίνεται στις
σημερινές ανάγκες. Πρόκειται απλά, για ένα τυπικό σχέδιο Νόμου-σκούπα του
εκάστοτε Υπουργείου Εσωτερικών, που σκοπό έχει να αντιμετωπίσει ορισμένα
προβλήματα των ΟΤΑ και το μόνο που
μεταρρυθμίζει είναι το εκλογικό σύστημα.
Συγκεκριμένα
οι διατάξεις του:
Δεν
θίγουν καθόλου τα μεγάλα ζητήματα όπου υστέρησε ο ‘’Καλλικράτης’’, και
αποτελούσαν τη πεμπτουσία της μεταρρύθμισης, δηλ. αυτά της δημιουργίας του
Επιτελικού Κράτους, με τη γενναία αποκέντρωση πόρων στους δύο βαθμούς
Αυτοδιοίκησης, της ανακατανομής των αρμοδιοτήτων μεταξύ των δύο βαθμών
Αυτοδιοίκησης, της ενδοδημοτικής-ενδοπεριφερειακής Αποκέντρωσης, της προώθησης
των προγραμματικών διαδικασιών και της αναδιοργάνωσης των πάσης φύσεως ελέγχων.
Έτσι θα
εξακολουθούν ακόμη άγνωστο για πόσο, το Κράτος μας να παραμένει το πιο
συγκεντρωτικό στην Ευρώπη, οι Δημοτικές Ενότητες χωρίς αρμοδιότητες και οι πολίτες να
θεωρούν υπεύθυνο, γι αυτή την εξέλιξη, το Καλλικρατικό θεσμό, οι δύο βαθμοί
Αυτοδιοίκησης με ανορθολογική κατανομή των αρμοδιοτήτων των, τα επίπεδα
Κεντρικής Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, προγραμματικά ασύνδετα, με κυρίαρχες τις
πελατειακές σχέσεις και οι πολυποίκιλοι και αναποτελεσματικοί έλεγχοι να μην
προσδίδουν καμμιά εγγύηση ορθολογικής λειτουργίας του συστήματος.
Ειδικά σε
ότι εφορά τον έλεγχο νομιμότητας, η υποβάθμιση της άσκησης του, ουσιαστικά
από Υπηρεσία του Υπ. Εσωτερικών, αντί από μια πραγματική ανεξάρτητη Αρχή που θα
μπορούσε να συμπεριλάβει και άλλες ελεγκτικές διαδικασίες, θεωρούμε ότι
αποτελεί σημαντική οπισθοδρόμηση.
Οι
όποιες προσπάθειες να δοθούν λύσεις, σε ορισμένα ήδη από παλαιότερα, χρονίζοντα
ζητήματα, που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως θετικές διατάξεις και οι
οποίες, αν επικρατούσε ένα πνεύμα διαλόγου θα μπορούσαν να βελτιωθούν παρά
πέρα, δεν αλλάζουν επ ουδενί την
πραγματικότητα.
Τέτοιες
διατάξεις είναι:
· Η έστω επανάληψη των προβλέψεων του άρθρου 208 του Ν
3463/2006 για τα Τοπικά Δημοψηφίσματα,
·
Η προώθηση, υπό τη μορφή του Διαμεσολαβητή, του θεσμού του
συνηγόρου του Δημότη, που οι προβλέψεις του ‘’Καλλικράτη’’, δεν είχαν συμβάλλει
για να υλοποιηθεί,
·
Η απόπειρα για να λειτουργήσουν κριτήρια κατανομής των ΚΑΠ.
·
Η τεχνική υποστήριξη αδύναμων Δήμων, μέσω της Μ.Ο., ή η αναβάθμιση
της διαδημοτικής συνεργασίας.
Γ Η μεταρρύθμιση του εκλογικού συστήματος.
Όμως, μεταρρυθμιστικού χαρακτήρα, αποτελούν
μόνον οι αναφορές στην αλλαγή του εκλογικού συστήματος.
Συγκεκριμένα οι σχετικές προβλέψεις του Ν/Σ, έχουν ως εξής:
·
Οι κάλπες για την εκλογή του ΔΣ καθώς και των ΤΣ είναι
ξεχωριστές.
·
Οι ελάχιστοι αριθμοί συγκρότησης των ψηφοδελτίων για το Δ.Σ
και τα ΤΣ είναι όσοι οι αριθμοί των εδρών των αντίστοιχων οργάνων (δηλ. 41 για
το ΔΣ και 5 για κάθε ΤΣ), με δυνατότητα αύξησης κατά 30%.
·
Τόσο τα Δημοτικά, όσο και τα Τοπικά Συμβούλια, εκλέγονται,
με απλή αναλογική με βάση τις ψήφους που έλαβαν κατά το πρώτο γύρο, οι
Παρατάξεις.
·
Η εκλογή του Δημάρχου γίνεται σε Β΄ Γύρο.
· Η εκλογή του Προέδρου του ΤΣ γίνεται έμμεσα, μεταξύ των
επικεφαλής των δύο πλειοψηφισάντων συνδυασμών.
·
Το μόνον πολιτικό αντίβαρο-κίνητρο για συγκλίσεις,
αναφέρεται στη δυνατότητα του Δημάρχου να ορίζει Αντιδημάρχους και από τις
άλλες Παρατάξεις, εφ΄οσον αποφασισθεί σχετικά από την πλειοψηφία των μελών
τους.
·
Οι αρμοδιότητες τόσο των συλλογικών οργάνων (ΔΣ και ΤΣ,
Επιτροπών), όσο και των εκτελεστικών οργάνων (Δήμαρχος, Αντιδήμαρχοι), δεν
θίγονται ουσιστικά.
Παρακάτω,
πρόκειται να διατυπώσω πρόταση που βασίζεται στις απαντήσεις, που δίνω στα
ακόλουθα τέσσερα ερωτήματα:
1. Ποια
είναι τα κριτήρια που πρέπει, σε αυτές τις περιπτώσεις να ισχύουν;
· Επ ουδενί
δεν πρέπει να προσεγγίζεται το θέμα στη βάση ιδεοληψιών και μικροπολιτικής Αντίθετα,
πρέπει να λαμβάνεται υπ όψη η
θεσμική παράδοση, ο θεσμικός πολιτισμός και η αποτελεσματική εφαρμογή της αρχής
της λαϊκής κυριαρχίας.
·
Το
οποιοδήποτε σύστημα για να εφαρμοσθεί, πρέπει να υπηρετεί μεν τη Δημοκρατία,
πρέπει όμως συγχρόνως να αποδίδει λειτουργικές λύσεις, που δεν
αποδυναμώνουν την διοικητική σταθερότητα και την αποτελεσματικότητα του
συστήματος διακυβέρνησης.
Για το σκοπό αυτό
είναι απαραίτητο να υπάρξουν θεσμικά αντίβαρα.
2. Πως λειτούργησε το ισχύον εκλογικό
σύστημα κατά τη διάρκεια του μεταπολιτευτικού κύκλου;
Πρέπει να
αναγνωρίσουμε ότι το σημερινό σύστημα:
·
Προσέφερε αρκετά ώστε, η ΤΑ να έχει ένα
ικανοποιητικό βαθμό αποτελεσματικότητας.
·
Δημιούργησε όμως, ορισμένες φορές, προβλήματα
στην αντιπροσωπευτικότητα της ψήφου, αφού επιβράβευε με το ίδιο ποσοστό εδρών (δηλ.
τα 3/5 του συνόλου) και την περίπτωση εκλογής Δημάρχου στο Β΄ Γύρο, με μόλις πχ
19% στο Α΄ Γύρο καθώς και αυτήν της εκλογής Δημάρχου με 60% από τον Α΄ Γύρο. Έχει άραγε αυτή η ψήφος το ίδιο ποιοτικό
περιεχόμενο;
3. Ποια είναι τα διαφαινόμενα
προβλήματα που δημιουργεί το προτεινόμενο με τον ‘’ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ’’, σύστημα της
απλής αναλογικής:
Εκ πρώτης όψης, το
σύστημα, φαίνεται ότι θα έχει τα ακόλουθα άμεσα αποτελέσματα:
·
Τον κατακερματισμό του Δημοτικού σκηνικού.
·
Την αδυναμία μια Δημοτική Παράταξη να διαθέτει
ταυτόχρονα το Δήμαρχο καθώς και την πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο.
·
Τη ρευστοποίηση της όλης κατάστασης, λόγω της ως
άνω δυσαρμονίας. Το μοναδικό πολιτικό αντίβαρο-κίνητρο για συγκλίσεις, δηλ. η
δυνατότητα του Δημάρχου να ορίζει Αντιδημάρχους, σε συνεργασία, με άλλες
Παρατάξεις δεν θα είναι αρκετή για να οδηγήσει σε σταθερότητα και συγκλίσεις,
αφού δεν θα είναι καθόλου βέβαιο ότι θα λειτουργήσε σε προγραμματική και όχι σε
βάση νομής εξουσίας.
·
Τη συνεχή κρίση, που θα απλωθεί παντού και θα
σηματοδοτήσει, με τη σειρά της στασιμότητα και αναποτελεσματικότητα στα
Δημοτικά πράγματα.
·
Τη φυγοκέντρηση ακόμη περισσότερο της κατάστασης,
που θα πυροδοτηθεί από τη διαφορετική κάλπη στις Δημοτικές Ενότητες, όπου και θα
επικρατήσουν φαινόμενα της αυτονόμησης των τοπικών δυνάμεων και της
αμφισβήτησης, αντί του διαλόγου και της δημιουργικής σύνθεσης.
4. Μπορούν
να υπάρξουν και άλλα πολιτικά αντίβαρα που θα μπορούσαν να προσδώσουν στο νέο
σύστημα και τα χαρακτηριστικά της αποτελεσματικότητας;
Θεωρητικά υπάρχουν, εφ΄όσον όμως τα Δημοτικά και
Περιφερειακά Συμβούλια, αποξενωθούν από εκτελεστικού χαρακτήρα, αρμοδιότητες οι
οποίες θα επιμερισθούν στο Δήμαρχο αλλά και σε άλλα εκτελεστικά όργανα, θα παραμείνουν
μόνον με αρμοδιότητες προγραμματισμού, πολιτικού ελέγχου και κανονιστικής
φύσης.
Όμως η λύση αυτή θα μπορούσε να εφαρμοσθεί, αν ο Νομοθέτης
θα ήταν έτοιμος να αποδεχθεί ένα σύστημα που θα είναι πλέον Δημαρχοκεντρικότερο
του σημερινού, που από ότι φαίνεται δεν το επιθυμεί κανείς.
Και μετά από αυτές τις απαντήσεις ποιά θα μπορούσε να είναι η
αντίστοιχη πρόταση;
·
Να διατηρηθεί το ενιαίο της κάλπης για την
εκλογή του ΔΣ αλλά και των ΤΣ.
·
Να εκχωρηθούν στα Τοπικά Συμβούλια, με βάση το
Νόμο (και όχι τη διακριτική ευχέρεια των Δημοτικών Αρχών), γενναίες
αρμοδιότητες που σήμερα ασκούνται είτε από τα εκτελεστικά, είτε από τα
συλλογικά όργανα που Δήμου, βάση των Αρχών της εγγύτητας και της
επικουρικότητας και βέβαια με τον αντίστοιχο προυπολογισμό εξόδων.
·
Να αναβαθμισθεί η λειτουργία του Δημ.
Συμβουλίου, με έμφαση στις αρμοδιότητες προγραμματισμού, πολιτικού ελέγχου και
κανονιστικής φύσης.
·
Να
εφαρμοσθεί, στη φάση αυτή, ένα σύστημα ενισχυμένης αναλογικής, μόνον για
συγκεκριμένες περιπτώσεις, ως εξής:
α) Κατ
αρχήν να επιμηκυνθεί το χρονικό διάστημα (περί το μήνα), μεταξύ των δύο
εκλογικών γύρων και να προβλεφθεί η δυνατότητα προγραμματικών συγκλίσεων μεταξύ
Παρατάξεων,
που θα αποτελέσουν δεσμεύσεις προς τις τοπικές κοινωνίες, για να επιβραβευθούν
ή όχι στη κάλπη του Β΄ Γύρου.
β) Να
αποδίδεται ένα μικρό μπόνους μέχρι τα όρια της αυτοδυναμίας, μόνον για τους
συνδυασμούς που θα υπερβούν ένα σημαντικό ποσοστό (πχ 35-40%), κατά τον Α΄
Γύρο, εις τρόπον ώστε σε αυτή τη περίπτωση εμφανούς λαϊκής υποστήριξης σε μια
Παράταξη, να εξασφαλίζεται μια στοιχειώδης πλειοψηφία-κυβερνησιμότητα.
Εννοείται ότι και πάλι θα ήταν ευχής έργον, να επιδιωχθούν οι προγραμματικές
συγκλίσεις του
εδαφ. α, που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την κυβερνησιμότητα και θα στηρίζονται
στη στέρεη βάση της λαικής έγκρισης.
γ) Στις
υπόλοιπες περιπτώσεις να ισχύσει η απλή αναλογική, με τη δυνατότητα των
προγραμματικών συγκλίσεων του εδαφ. α.
δ) Η ως άνω
επιτυγχανόμενη κυβερνησιμότητα, θα υλοποιείται στη πράξη με τη δυνατότητα
ορισμού εκτελεστικών καθηκόντων (Αντιδημάρχων, Προέδρων, Αντιπροέδρων Νομικών
Προσώπων), αποκλειστικά μόνον μεταξύ των προτεινομένων από τις αρχικά
συγκλίνουσες Παρατάξεις.
Δ Τι πρέπει να
γίνει στο μέλλον. Ποιά είναι τα πολιτικά προαπαιτούμενα για να γίνουν πράξη οι
ριζοσπαστικές αλλαγές που χρειάζεται το Διοικητικό σύστημα.
Η ίδια η ζωή αποδεικνύει ότι η συζητούμενη μεταρρύθμιση, για τη κατάλυση
του συγκεντρωτικού Κράτους, απαιτεί
πολλές προσπάθειες και ότι θα
συναντήσει σοβαρές αντιστάσεις, αφού, πρόκειται για τη μεταφορά από το
κέντρο προς τη περιφέρεια σημαντικής Διοικητικής, Οικονομικής και Πολιτικής
εξουσίας.
Πεποίθηση μου αποτελεί ότι για να γίνουν πράξη οι παραπάνω
ριζοσπαστικές τομές, θα απαιτηθούν:
·
Μια
αποφασισμένη πολιτική ηγεσία με χαλύβδινη προoδευτική
βούληση, μακρυά
από πελατειακές λογικές.
·
Ένα
συστηματικό, συνεκτικό και καλά επεξεργασμένο σχέδιο δράσης, για αποκέντρωση αρμοδιοτήτων πόρων και
ανθρώπινου δυναμικού με χρονοδιάγραμμα, επιχειρησιακό πρόγραμμα, αρχή, μέση και
τέλος.
Η
υλοποίηση του σχεδίου θα εξασφαλίζεται από, κρίσιμης μάζας, μεταβολές σε κάθε
στάδιο, ώστε να ξεπερνιέται η υπάρχουσα θεσμική και γραφειοκρατική αδράνεια
καθώς και από την εθνική συννενόηση, για να συνεχίζεται σε βάθος χρόνου και να
μην ανατρέπεται από Κυβερνητικές αλλαγές.
·
Η
συμπόρευση και η ανατροφοδότηση με ένα μαζικό Αυτοδιοικητικό κίνημα, που θα επεκτείνεται
στη Κοινωνία και θα μετασχηματίζεται σε ισχυρό μαζικό Περιφερειακό κίνημα.
